Omgaan met slechthorend zijn bij dementie

Bas Franck, audioloog bij Audiologisch centrum Auris in Rotterdam vertelt in een interview met Tineke van Werven van Voorall over omgaan met gehoorproblemen bij dementie. In Den Haag is Kentalis het audiologische centrum.

Als we ouder worden gaan we slechter horen. Dat is voor iedereen vervelend. Voor iemand met dementie kan het zorgen voor extra eenzaamheid en verwarring.

Op de foto staat Nel, de moeder van Tineke. Nel heeft Alzheimer en is slechthorend. Zij is heel blij dat zij door gehoorapparaten weer kan horen. Omdat zij haar gehoorapparaten kwijtraakt heeft Tineke ze in haar ketting genaaid.

Bas vertelt dat hij bij toeval audioloog is geworden. Zijn interesse en studie in geluid en muziek en wis- en natuurkunde bleken een goede combinatie voor het vak van audioloog: "Als audioloog kom ik vooral met mensen in contact die allerlei soorten gehoorbeperkingen hebben. Een KNO-arts kijkt meer medisch, of je ziek bent aan het oor. Is het erfelijk? Komt het door medicatie? Als audioloog kijk ik meer welke beperking het gehoorverlies geeft en hoe dat zo goed mogelijk gecompenseerd kan worden. Bij sommige aandoeningen kan de KNO-arts goed helpen, soms kan de arts een medicijn geven of een operatie uitvoeren."

Je krijgt gehoorapparaten via de winkel van een audicien. Wordt het ingewikkelder, bijvoorbeeld bij tinnitus, oorsuizen of in combinatie met andere beperkingen, dan komt de audioloog in beeld. De huisarts of de KNO-arts kan je doorverwijzen naar een audioloog. De kosten voor een audiologisch centrum, worden net als de KNO-arts vergoed uit de basisverzekering. Alleen je eigen risico moet je betalen.

Mensen met dementie bijvoorbeeld kunnen slecht scoren op de gehoortest bij de audicien. Het kan lastig zijn om na te gaan of iemand niet goed kan horen of niet goed begrijpt bijvoorbeeld door dementie. De signalen kunnen op elkaar lijken. Een typisch teken van slechthorendheid is dat mensen naar de mond kijken van de persoon die spreekt. Ook als mensen steeds vragen: ‘Wat zeg je?’ Of ‘Praat eens wat harder, ik kan je niet verstaan.’ Sommige klanken lijken op elkaar zoals bijvoorbeeld fiets en vies. Daardoor begrijpt iemand niet meer goed waar het gesprek over gaat.

Een audiologisch centrum heeft verschillende testen en kan meer tijd nemen voor de persoon met dementie. Dat is belangrijk om een gehoortest te doen of een gehoorhulpmiddel beter af te kunnen stemmen op de gehoorbeperking.

Uit position statement van de BSA uit 2024 wordt in elk geval aangegeven dat hoortoestellen kunnen helpen om makkelijker te communiceren en dat daarmee het brein minder hard hoeft te werken. Ook kunnen mensen die heel slecht horen en niks doen auditieve hallucinaties krijgen. Dat kan zeker bij iemand met dementie angst oproepen. Als mensen niet meer kunnen verstaan wat anderen zeggen, dan trekken zij zich terug. Daarmee versterken zij helaas de achteruitgang.

In het begin moeten mensen wennen aan een gehoorapparaat of ander hulpmiddel. De hersenen zijn de geluiden niet meer gewend. "Dan kun je zelfs schrikken van een pakje papieren zakdoeken dat je open maakt. Het knettert dan," weet Tineke uit eigen ervaring. Zij draagt gehoorapparaten. Tineke is hier heel blij mee ook al is het niet overal een oplossing voor. Zo kan Tineke woorden die op elkaar lijken nog steeds niet van elkaar onderscheiden.

Bas vult aan dat er naast een hoortoestel ook eenvoudige zogenaamde hoorhulpen bestaan. Dat is een koptelefoon met versterker. Of dat de partner van de slechthorende een clip microfoon gebruikt. Dan kan het paar makkelijker met elkaar communiceren. Een nadeel  is dat het een 1 op 1 systeem  is. In gezelschap kun je het wel gebruiken maar het is niet ideaal, want dan moet je de microfoon doorgeven. Vraag naar de mogelijkheden in de hoorwinkel (Audicien).

Wat helpt als je met iemand in gesprek bent die slechthorend en dementerend is?

Het is belangrijk om iemand te ondersteunen. Dat kan op de volgende manieren:

• Een rustig plekje zoeken om te gaan zitten. Je doet mensen geen plezier met een gesprek met meerdere pratende mensen aan tafel.
• Dichtbij gaan zitten.
• In het licht gaan zitten, dan kan de persoon die slechthorend is beter jouw gezichtsuitdrukkingen zien en makkelijker de bewegingen van je mond volgen (spraak afzien)
• Iemand aankijken.
• Langzamer gaan praten. Dat is niet alleen belangrijk bij slechthorend zijn maar ook bij dementie. Want door dementie is het moeilijker te begrijpen wat er gezegd wordt.
• Duidelijk praten (articuleren).
• Vertellen wie je bent en inleiden over welk onderwerp je het gaat hebben.
• Zoeken naar andere mogelijkheden voor contact. Bijvoorbeeld samen een fotoboek bekijken of een leuke activiteit gaan doen, zodat er niet zoveel gepraat hoeft te worden. Denk aan wandelen, samen eten, een kopje koffie drinken, dingen bekijken die je mooi vindt e.d.
• Een persoon, zeker iemand met dementie, loopt het risico gehoorapparaten kwijt te raken. Om dit te voorkomen kun je de gehoorapparaten vastnaaien in een ketting of vastmaken aan kleding.

In de komende nieuwsbrieven vindt je een ervaringsverhaal, een handreiking voor het indoen van gehoorapparaten en een artikel over de oorzaken van slechthorendheid en hoe je het herkend.