The happy handicappy single en de behoefte aan intimiteit
`Ik vind de genegenheid die ik krijg van een liefdevolle ondersteuner heel waardevol.`(Vincent Ohlrichs)
Vijf jaar geleden leerde ik Vincent Ohlrichs kennen. Ik interviewde hem en vroeg hem hoe het is om te leven met een beperking. Vooral zijn behoefte aan liefdevolle nabijheid, aan een vorm van seksueel contact is mij van dit gesprek bij gebleven. Onlangs sprak ik hem opnieuw. Ik was benieuwd hoe zijn intieme leven er nu uitziet. Uit ervaring weet ik hoe moeilijk het is om met een beperking een liefdesrelatie te krijgen.
Helemaal hulpbehoevend
Vincent is te vroeg geboren, waardoor hij hersenletsel heeft opgelopen en spastisch geworden is aan armen en benen en ook een beetje moeilijk praat. Dat heeft behoorlijke consequenties. ‘Ik ben helemaal hulpbehoevend, tenminste wat betreft aankleden, uitkleden, douchen, naar bed gaan en uit bed komen en eten. Daar heb ik allemaal hulp bij nodig. Ik ben er zo mee opgegroeid. Het hoort er gewoon bij’, aldus Vincent. Ook op seksueel gebied is een helpende hand voor Vincent met betrekking tot zijn fysieke situatie onmisbaar. ‘Het is net als met eten en drinken. Ik heb er gewoon behoefte aan. Het is goed voor mijn lichamelijke en geestelijke welbevinden. Het ontspant me.’
Liefdevolle ondersteuner
Vincent heeft geen partner in de zin zoals mensen het gewend zijn, maar hij heeft twee `liefdevolle ondersteuners` die hem bezoeken en die hij als een soort vriendinnen beschouwt. Een van hen werkt via FleksZorg. FleksZorg is een organisatie die sekszorg biedt voor mensen met een beperking afgestemd op persoonlijke behoeften en wensen. Ook ouderen en chronisch zieken kunnen gebruik maken van deze vorm van zorg. Een tweede ondersteuner heet Tika Stardust en legt zich toe op het geven van intimiteit en erotische zorg voor mensen met een beperking. In november heb ik telefonisch contact met haar gehad. Ze toonde zich zeer betrokken en voorziet, zo verzekerde ze mij, in een behoefte. Tika: ‘Mensen dragen soms continentiemateriaal of hebben overvloedig speeksel. Daar kan of wil niet iedereen mee omgaan.’ Omtrent haar motief deze vorm van zorg te gaan leveren, zegt ze: ‘Ik werkte in de zorg en werd geconfronteerd met de frustratie over en het gemis aan seksualiteit. Het raakte mij dat een man me vertelde dat hij zelfs niet in staat was zichzelf aan te raken.’
Sociaal isolement
Vincent maakt op zijn beurt duidelijk: ‘Het prettigst is dat je op een andere manier wordt aangeraakt, dat er persoonlijk contact is. Ik vind dat zo fijn dat ik wel zou willen wegkruipen. Het is een veel socialere vorm dan als het contact vanuit technisch of vanuit medisch oogpunt is.’ Uit `Beperkt Weerbaar’, een rapport van de Rutger Stichting uit 2011 blijkt dat mensen met een beperking relatief vaker in sociaal isolement leven. Dit is een van de factoren die kan leiden tot internalisering van sociale devaluatie, hetgeen resulteert in weinig zelfvertrouwen en assertiviteit. Vincent heeft zijn mogelijk sociale isolement op zijn manier opgelost. ‘Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik mij eenmaal per maand kan laten masseren en een `happy end` kan krijgen.’ Sekszorg is voor mensen met een kleine beurs een hele uitgave. Flekszorg rekent voor een uur snoezelzorg of verwenzorg (terminologie van Flekszorg) 160 euro. Tika rekent als kleine zelfstandige minder, maar ook voor haar uurtarief moet iemand met een bijstandsuitkering wel even nadenken voordat hij het geld hieraan uitgeeft…
Mensenrecht
‘Het recht op seks is een mensenrecht’, betoogt Vincent. Daarin heeft hij de Tweede Kamer aan zijn zijde, die in 2016 een motie Bergkamp aannam. Samengevat komt deze motie er op neer, dat seksualiteit zou moeten worden meegenomen in de implementatie van het VN-verdrag Handicap. In 2021 vroeg Kamerlid Paulusma de regering, via een motie, in gesprek te gaan met zorgaanbieders en belangen behartigers op het gebied van intimiteit in de gehandicaptenzorg en in kaart te brengen welke knelpunten en mogelijke oplossingen er zijn. Met 142 stemmen werd deze motie aangenomen, hetgeen het belang aantoont dat de Kamer aan dit onderwerp hecht.
Implementatie van het recht op sekszorg in de WLZ of de Wmo
Voor de implementatie van het recht op seks in het kader van het VN-verdrag Handicap pleit Vincent ervoor de mogelijkheid de zorg van een sekswerker vergoed te krijgen via de Wet Langdurige Zorg (WLZ) of Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), zodat het financieel bereikbaar wordt voor mensen met een beperking. Helaas besliste de Centrale Raad van Beroep in 2019 dat een beroep op sekszorg niet kan worden aangemerkt als maatschappelijke ondersteuning van de zelfredzaamheid. Met andere woorden: gemeenten hoeven mensen met een beperking in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning niet tegemoet te komen als het om seks zorg gaat. Dat neemt niet weg dat sommige gemeenten mensen met een beperking via de Bijzondere Bijstandswet toch helpen. Gemeenten zijn daar vrij in. Dat leidt naar mijn mening tot willekeur. De minister voor Langdurige Zorg en Sport, Conny Helder, heeft op 6 september 2022 in een brief aan de Tweede Kamer geoordeeld dat seksuele intimiteit als behoefte op zichzelf niet gezien kan worden als een onder deel van het VN-verdrag Handicap en daarom ook geen onderdeel uitmaakt van de uitvoering van het VN-verdrag.
Ze verwijst daarvoor naar de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep. Anders dan bij de rechter spelen bij haar eveneens financiële overwegingen een rol. Ook het basispakket van de zorgverzekering biedt volgens haar geen basis voor de vergoeding van sekszorg omdat sekszorg naar haar mening niet gezien kan worden als geneeskundige zorg. Het aanvullend pakket van de zorgverzekering kan, zo schrijft ze, onder een aantal voorwaarden wel mogelijkheden bieden. Tenslotte gooit de minister de deur dicht wat betreft de vergoeding van sekszorg in het kader van de Wet Langdurige Zorg. Zij is van oordeel dat seksuele dienstverlening geen (geneeskundige) zorg in de zin van de Wet langdurige zorg en de Zorgverzekeringswet is.
Wat ons rest
Het ziet er dus niet goed voor ons, mensen met een beperking, uit. De rechter en de minister liggen dwars. Maar bij de Kamer doen zich wel mogelijkheden voor. Niet voor niets hebben de leden de motie Paulusma met grote meerderheid gesteund. Ik denk dat wij de Kamer moeten vertellen dat wij niet gelukkig zijn met de antwoorden van de minister. Wetten kunnen gewijzigd worden en zijner om de belangen van mensen te behartigen en niet andersom. En geld? Dacht de minister dat deze vorm van zorg teveel geld gaat kosten? Het bewijs hiervoor kun je alleen hardmaken als je er gedegen onderzoek naar doet. Wellicht hoeven veel minder mensen met een beperking, als ze zoals Vincent zelf de regie hebben en gebruik kunnen maken van de mogelijkheid van sekszorg, een beroep te doen op psychologische ondersteuning vanwege weinig zelfvertrouwen of een laag zelfbeeld.
Wil je doorpraten of je ervaringen delen over dit onderwerp? Laat het weten via