Voorall in gesprek over het gebruik van term ‘beperking’

In het kader van de Week van de Toegankelijkheid werd op woensdag 4 oktober door Divers Den Haag een bijeenkomst georganiseerd over het onderwerp uitsluiting. Voorall was één van de deelnemende organisaties en leidde een gesprekstafel over het gebruik van de term ‘beperking’. Het in gesprek gaan over het gebruik van de term ‘beperking’ sluit goed aan bij het aandachtsgebied van Divers Den Haag. Het platform, waar tientallen Haagse organisaties lid van zijn, pleit al heel lang voor meer inclusie bij organisaties. Voor Voorall is Divers Den Haag een belangrijke partner bij het genereren van meer aandacht voor dit onderwerp. Na een inleiding van de filosofe Baukje Prins over hoe je uitsluiting voorkomt en over hoe om te gaan met de grenzen van inclusie, werden er vier groepen gevormd die elk een dilemma hadden ingebracht.

De term ‘beperking’

Het dilemma van Voorall was de vraag of wij de term ‘beperking’ moeten blijven gebruiken of op zoek moeten naar een andere term. Dit vraagt enige uitleg: Voorall omschrijft zichzelf als een belangenorganisatie voor Hagenaars met een beperking. Gelijktijdig pleit Voorall er voor om mensen niet aan te spreken op hun beperking. Door de term ‘beperking’ te gebruik geven wij onbedoeld toch aandacht aan iemands beperking en oormerken wij mensen. Mensen kunnen dit als ongemakkelijk of grievend ervaren. Vandaar de vraag of Voorall op zoek moet naar een betere term. Sommige mensen hebben weerstand tegen de term ‘beperking’. Zij geven de voorkeur aan de term ‘handicap’. Zij motiveren hun voorkeur door te stellen dat de term ‘handicap’ neutraler is. Het wordt ervaren als een diagnose die geen oordeel in zich draagt. Ook stellen zij dat de term ‘beperking’ normatief is. Een beperking ontneemt volgens de tegenstanders vrijheid. Zij zeggen ook dat een beperking wordt gecreëerd door de omgeving. Fonds Gehandicaptensport heeft in 2018 een enquête gehouden onder 347 mensen om te kijken of er een positiever Nederlands woord voor de termen ‘handicap’ en ‘beperking’ bestaat. Daar kwam de term ‘extracap’ uit, maar ook ‘uniek’ en ‘grensverleggend’.

Hindernis

Tijdens het gesprek werd door een van de deelnemers gezegd dat iemand alleen een beperking heeft als er sprake is van een hindernis. Hoe inclusiever de samenleving is ingericht hoe minder een handicap of beperking wordt ervaren. Met andere woorden, als de samenleving erin slaagt hindernissen weg te nemen, is er in het dagelijks leven geen/minder sprake van beperking. Geleidelijk kan de term ‘beperking’ dan minder dominant in de taal aanwezig zijn. De term blijft wel van belang om de groep mensen met een aandoening te kunnen omschrijven. Dat is nodig omdat de groep op sommige momenten of omstandigheden specifieke aandacht nodig heeft.

Een andere deelnemer verwoorde het als volgt: ‘Je bent niet je beperking. Je hebt niet een beperking maar er is een beperking. Je loopt er tegenaan. De beperking zit in de omstandigheden en niet in jezelf’. En ook werd gezegd: ‘We hebben de term nodig om aandacht voor het onderwerp te krijgen. Het is een bruggetje om te komen tot een situatie waarin er geen beperkingen meer zijn. Ofwel, we moeten verschillen naar voren halen om er aandacht voor te krijgen’. Een andere reactie sloot hierbij aan: ‘Als je de groep niet benoemd dan bestaat hij niet meer’. Een deelnemer gaf nog aan dat het probleem niet zit bij het gebruik van de term ‘beperking’, maar in de lading die aan de term wordt gegeven. Ook zei iemand dat je meer bent dan je beperking. De beperking zit in de omstandigheden niet in jezelf’. Weer iemand anders zei: ‘Ik heb een beperking, maar ik laat me niet beperken’. Een andere treffende reactie was: ‘Iedereen heeft een beperking, alleen die van mij is zichtbaar.’

Niet stigmatiserend

De aanwezigen hadden geen principiële bezwaren tegen de term ‘beperking’. Als het maar niet stigmatiserend wordt gebruikt. Het is zelfs heel functioneel om een term als ‘beperking’ te gebruiken. Een deelnemer formuleerede het als volgt: ‘Eerst het verschil benoemen ten opzichte van de norm om daarna het verschil weg te nemen. In feite is de term nodig als bruggetje,  het voorstadium, van de beoogde gelijkwaardigheid’. Geen van de deelnemers adviseerde Voorall te stoppen met het gebruik van de term ’beperking’. Wel gaven de deelnemers Voorall het advies mee om met de mensen in gesprek te blijven. Iemand verwoorde het als volgt: ‘Als je met iemand in gesprek gaat, vraag dan hoe hij/zij wil worden aangesproken en respecteer die keuze. Zo kan de ervaringsdeskundige zelf kiezen’. Verder kreeg Voorall het advies om voorbeelden van beperkingen te blijven benadrukken om druk te blijven uitoefenen op ongewenste situaties weg te nemen. En ook moet Voorall volgens sommige deelnemers meer investeren in bewustwording via het zelf laten ervaren en niet met woorden, bijvoorbeeld met ervaringstours voor ambtenaren.

Voorall blijft de term ‘beperking’ voorlopig gebruiken, maar uit het gesprek kwam duidelijk naar voren dat het vaak de omstandigheden zijn die zorgen voor de beperking. Daarom is het te overwegen om naast de term ‘beperking’ ook de term ‘gehinderden’ te gaan gebruiken.